سفر به سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه شکوه معماری ایران

در حین بازگشت از زنجان به بادرود از مسیر جاده قدیم زنجان –قزوین تردد کردیم تا به دیدن یکی دیگر از جلوه های هنر معماری ایران سرافراز برویم .توصیف گنبد سلطانیه زنجان را از کودکی در کتب درسی راهنمائی شنیده بودم وهمیشه آرزو داشتم روزی این بنای عظیم رااز نزدیک ببینم .تا بالاخره دیدن از بزرگترین گنبد آجری جهان در تابستان 1386 نصیبم شدوبعد از این هم دو بار دیگر از این بنا بازدید نمودم .بنای گنبد سلطانیه به ثبت آثار جهانی پیوسته که این افتخاری است بزرگ برای همه ایرانیان

دیدن از این بنای بسیار زیبا را به همه کاربران محترم توصیه میکنم .باهم بیشتر با این اثر زیبا آشنا می شویم.

گنبد سلطانیه پس از «سانتاماریا» کلیسای جامع مریم مقدس در فلورانس ایتالیا و مسجد «ایاصوفیا»   استانبول سومین بنای عظیم تاریخی در جهان است که  در محدوده  35 کیلومتری شرق زنجان واقع شده است . گفته می‌شود در ساخت گنبد بزرگ شهر فلورانس از این گنبد الگوبرداری شده است. خود گنبد از کاشی‌های فیروزه‌‌ای رنگ پوشیده و سقف داخل اطاقهای بالا با گچ‌بری‌های و آجرهای رنگارنگ تزیین یافته است. در حاشیه طاقها آیات قرآنی واسماالله با خط جلی نوشته شده‌است.حکاکی‌هایی در آجرهای دیوارها و سقف‌های رنگین بنا نیز دیده می‌شود.

شروع ساخت آن بدستور ارغون خان از ایلخانان مغول بوده ولیکن عمر بانی پیش از انکه بنا انجام یابد به آخر رسید و وقتیکه قازان بن ارغون بر اریکه ایلخانی تکیه زد ابتدا مصمم شد بنای نیمه تمام را باتمام رساند اما به عللی منصرف شد وچون سلطان محمد خدابنده(الجایتو) ایلخان مقتدر مغول به تخت سلطنت نشست و مذهب شیعه اختیار کرد، خواست که به آرزوی پدر خود جامهٔ عمل بپوشاند. دستور داد که شهریکه دور باروی آن ۳۰۰۰ گام باشد بنا کند و در آن میان قلعه‌ای که ۲۰۰۰ گام دورش بوده از سنگ تراشیده بنا نمایند.

چراغهای روشن این بنا شب هنگام در مسیر جاده «زنجان ـ تهران» خودش و زیبایی‌اش را به رخ هر مسافری می‌کشد.این بنای تاریخی دارای 5/48 متر ارتفاع و دارای هشت ایوان مرتفع و نزدیک به 50 اتاق و حجره می‌باشد. این بنای عظیم تاریخی اولین بنای آجری جهان و باشکوه‌ترین بنای اسلامی است که در دوران سلطان‌محمد خدابنده در مدت 9 سال ساخته شده است.

در سال 710 هجری قمری کار ساختمانی شهر سلطانیه پایان یافت. این شهر پس از تبریز، بزرگترین شهر امپراطوری ایلخانی است.

ثبت این گنبد از سوی سازمان یونسکو به عنوان شاهکار معماری اسلامی و ایرانی، به مثابه نگینی درخشان بر این گنبد خشتی است. به همین سبب سالهاست پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است. همین جذابیتهاست که انسانهایی با فرهنگ و تمدن دیگری را بدین جا می‌کشاند. ناگفته نماند سلطان مدت ۱۰ سال یعنی از سال ۷۰۳ تا ۷۱۳ به ایجاد این شهر تاریخی پرداخت و سلطانیه نامید و پایتخت ایلخانان بعدی ساخت.این بنا در هجوم تیمور لنگ خسارات فراوان خورد و از باقی مانده آن فقط گنبد سلطانیه باقی ماند.

معبد باستانی داش کسن

یا آنچنان که جهانگردان آن رامی شناسند،معبد اژدها .در حاشیه روستای "ویر" در حدود 15 کیلومتری شهر تاریخی سلطانیه واقع شده که به نقش دو اژدهای برجسته و چند محراب اسلامی در دو سمت خود و به قرینه یکدیگر مزین است. یکی از دلایل معروف بودن این معبد به دلیل وجود نقش های اژدهای آن است که نمونه های مشابه آن را در جای دیگری از ایران مشاهده نکرده ایم. طبق نظر برخی باستان شناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام باز می گردد که در زمان ایلخانان نقوشی از جمله اژدها بر آن افزوده شده است.

راه رسیدن به معبد چندان مناسب نبوده و از روستای ویر به بعد کاملا خاکی و بدون تابلوی راهنما است. از حاشیه روستا تا معبد حدود 5 کیلومتر راه را باید طی نمود.

بقعه ملا حسن کاشی

این بنای آرامگاهی در جنوب شرق محوطه تاریخی گنبد سلطانیه قرار دارد، که در زمان شاه طهماسب صفوی برای مولانا حسن کاشی معروف به شیرازی از علمای حکمت الهی ساخته شده است مقبره مولانا حسن کاشی مطابق با الگوی مقبره سازی عصر صفوی ساخته شده یعنی ساخت بنا یا پلان هشت ضلعی که در نمای داخلی تبدیل به فضای چلیپایی می گردد.
از جمله ویژگیهای بارز این بنا، کاربرد خط معقلی با بنایی که به شیوه آجر و کاشی به رنگ فیروزه ای بر گلوی گنبد و نمای خارجی بدنه اجراء شده، قرینه سازی در ساختار، و تزئینات مقرنسی از نوع معلق به رنگ سفید و  قهوه ای  در سطوح داخلی گنبد می باشد. این بقعه از نمای بیرونی دارای پلان هشت ضلعی و دورنمای داخلی با ترکیب و تلفیق ایوانهای جانبی به مربع تبدیل شده است. اضلاع هشتگانه به قرینه مقابل به هم هر یک 5/8 متر و 70/7 متر طول دارند